در حالت کلی به اختلالاتی که باعث رشد غیرعادی سلولها میشود سرطان گفته میشود. سرطان دهان به مجموعهای از سرطانها در حفره دهان گفته میشود که شامل زبان، کف دهان، نرم کام، سخت کام، پوشش داخلی گونه و لثهها است. این بیماری در بین انواع سرطانها، به عنوان ششمین سرطان شایع جهان شناخته میشود. این نوع سرطان جزء سرطانهای وابسته به سن محسوب میشود. بیشتراز 95 درصد افراد مبتلا بالای 40 سال سن دارند. تجزیه و تحلیل آمار بدست آمده نشان میدهد که آقایان بیشتر از خانمها در معرض ابتلا به این سرطان قرار دارند.
انواع سرطان دهان
سرطان دهان بر اساس منشا جنینی بافتی که از آن نشات گرفته است، طبقه بندی میشود. یکی از شایعترین انواع این سرطان، کارسینوم سلول سنگفرشی یا SCC است. در اغلب موارد SCC از یک ضایعه پیش بدخیم میتواند به وجود بیاید. یکی از علتهای رایج زخم مزمن و مقاوم به درمان در دهان SCC است. اما متاسفانه به دلیل این که این زخمها در بیشتر موارد بدون درد هستند، موجب میشوند تا بیمار با تاخیر به پزشک مراجعه کند. انواع دیگر عبارتند از:
سرطان کف دهان؛ این سرطان از بافتهای زیرین زبان آغاز میشود.
سرطان مخاط باکال؛ سرطان مخاط باکال هنگامی شروع میشود که رشد سلولها از کنترل خارج شده و در نهایت منجر به تشکیل ضایعات یا تومور شود. علائم سرطان مخاط باکال لکههای سفید، قرمز یا تیره در دهان و مشاهده یا لمس توده است.
سرطان زبان؛ سرطان زبان معمولا در سلولهای سنگفرشی روی سطح زبان ایجاد میشود که میتواند باعث تومور یا ضایعات شود. یکی از علائم این بیماری میتواند لکههای قرمز (لکوپلاکی دهان) باشد که روی لایه دهان یا زبان ظاهر میشود.
علت به وجود آمدن سرطان دهان
در اغلب موارد سرطانها علت مشخصی ندارند و نمیتوان علت سرطان را تنها به یک مورد تقلیل داد. ولی در ارتباط با سرطان دهان عواملی وجود دارد که خطر ابتلا به آن را افزایش میدهند. این عوامل عبارتند از:
- مصرف الکل
- مصرف تنباکو
- سیگار کشیدن
- بیماری کم خونی
- تغذیه نامناسب
- تحریکات دهان مانند دندان مصنوعی یا دندان شکسته
- سابقه وجود بیماری سرطان در خانواده
- قرار گرفتن به مدت طولانی در مقابل آفتاب
- سیستم ایمنی ضعیف
- ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV
علائم بیماری
در بیشتر موارد سرطان دهان در ابتدا علامتدار نیست. با توجه به این که تشخیص زود هنگام میتواند به درمان زود هنگام و موثر منجر شود. از این رو توجه به فاکتورهای هشدار دهنده بسیار حائز اهمیت است. برخی از این نشانهها عبارتند از:
- توده در حال رشد در دهان
- زخمهای مزمن بدون درد در داخل دهان
- ضایعه سفید و قرمز در دهان و یا روی لبها
- احساس بی حسی در مخاط دهان
- اختلال در بلع
- اختلال در صحبت کردن
- خونریزی دهان
- ضعف و کاهش وزن
- توده در گردن
- گوش درد
- گلو درد
به طور کلی بوجود آمدن زخم در دهان و بهبود نیافتن آن بعد از دو هفته یک علامت خطر است و باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
روش های تشخیص سرطان دهان
تشخیص سرطان دهان بر عهده متخصص دهان، دندان و گوش و حلق و بینی است. در ابتدا پزشک معاینه فیزیکی شامل بررسی دقیق سقف و کف دهان، پشت گلو، زبان، گونهها و غدد لنفاوی در گردن را انجام میدهد. سپس اگر پزشک مشکوک به وجود تومور یا ضایعه شد، آزمایشهای تخصصی مانند بیوپسی بافت را درخواست میکند. بیوپسی و ارزیابی میکروسکوپی سلولها از نمونه برداشته شده دقیقترین روش برای تشخیص سلولهای سرطانی است. علاوه بر این، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را انجام دهد:
- اشعه ایکس برای تشخیص گسترس سلولهای سرطانی به فک و قفسه سینه
- سی تی اسکن برای تشخیص وجود تومور در دهان، گلو، گردن، ریه ها یا سایر نقاط بدن
- اسکن PET برای تعیین میزان گسترش سرطان به غدد لنفاوی یا ارگانهای دیگر
- اسکن MRI برای مشاهده دقیقتر ناحیه گردن
- آندوسکوپی برای معاینه بینی، سینوس ها، گلو داخلی، لولههای بادی و نایدرمان سرطان دهان
این نوع سرطان، همانند سایر سرطانها بسته به نوع و محل سرطان درهنگام تشخیص، درمان متفاوتی خواهد داشت. ولی به طور کلی شامل مراحل زیر است.
عمل جراحی
درمان اولیه این بیماری شامل جراحی برای از بین بردن تومور و غدد لنفاوی سرطانی است. بعلاوه ممکن است بافتهای دیگری در اطراف دهان و گردن نیز خارج شود.
پرتو درمانی
بعد از عمل جراحی برای از بین بردن بقایای سلولهای سرطانی، پرتو درمانی انجام میگیرد. در هنگام پرتو درمانی با استفاده از امواج پر انرژی مانند امواج ایکس و آلفا سلولهای سرطانی را از بین میبرند. گلو درد، خشکی دهان و از بین رفتن عملکرد غده بزاقی از عوارض پرتو درمانی است.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از داروهای خاصی جهت از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. این دارو به صورت خوراکی یا به صورت وریدی (IV) به بیمار داده میشود. شیمی درمانی در بیشتر مواقع به صورت سرپایی انجام میگیرد، اگرچه در برخی از موارد نیاز به بستری وجود دارد. ریزش مو، دهان، کم خونی شدید و ضعف از عوارض شایع شیمی درمانی میباشند.
درمان هدفمند
درمان هدفمند یکی از جدیدترین روشهای درمانی محسوب میشود. این درمان میتواند در مراحل اولیه و پیشرفته سرطان مؤثر باشد. تب، سر درد، استفراغ و اسهال از عوارض جانبی استفاده از درمان هدمند برای از بین بردن سلولهای سرطانی محسوب میشود.
عمل جراحی ترمیمی
در حین عمل جراحی که برداشتن سلولهای سرطانی صورت میگیرد، ممکن است برخی از استخوانها و یا بافتها از بین رفته باشد. برای بازسازی آنها میتوان از ایمپلنت دندان و یا پیوند برای ترمیم استخوان ها و یا کام های مصنوعی استفاده کرد.
عوارض سرطان دهان
ایجاد مشکل در صحبت کردن و بلع از مهمترین عوارضی است که بیماران مبتلا به سرطان دهان با آن دست و پنجه نرم میکنند. البته در کنار رنج جسمانی بیشتر بیماران متحمل رنج عاطفی نیز میشوند. یکی از بهترین راهکارها برای مدیریت استرس و نگرانی کمک گرفتن از مشاور است.
پیشگیری از سرطان دهان
با توجه به این که همواره پیشگیری بهتر از درمان است، در این قسمت به ارائه روشهای موثر در جلوگیری از ابتلا به این بیماری میپردازیم:
- اجتناب از مصرف دخانیات
- پرهیز از مصرف مشروبات الکلی
- داشتن رژیم غذایی سالم شامل سبزیجات و میوههای تازه
- مراجعه سالیانه به دنداپزشک
آیا تشخیص زودهنگام سرطان دهان امکان پذیر است؟
بله. سعی کنید به صورت ماهانه با کمک یک آینه و چراق قوه داخل دهان، لب و لثههای خود را مشاهده کنید. سقف دهان خود را لمس کرده و زبانتان را از دهان خارج کرده و به تمام سطوح آن نگاه کنید. همچنین دو طرف گردن خود را برای وجود توده یا برآمدگی غدد لنفاوی لمس کنید. در صورت مشاهده هرگونه علائم غیر طبیعی به پزشک مراجعه کنید. هرگز فراموش نکنید که تشخیص زود هنگام با افزایش احتمال درمان سرطان همراه است.
آیا سیگار کشیدن خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد؟
بله. مطالعات انجام گرفته نشان میدهد سرطان حفره دهان با مصرف نیکوتین و قلیان ارتباط مستقیمی دارد. با توجه به این که کشیدن سیگار یکی از مهمترین فاکتورهای زمینه ساز در ایجاد سرطان دهان است، ترک سیگار بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری خواهد بود.
آیا سرطان دهان کشنده است؟
سرطان دهان نیز مانند سایر سرطانها در صورتی که به موقع تشخیص داده شود قابل درمان است. اما در غیر این صورت میتواند خطرناک و کشنده باشد. طبق آمار بدست آمده شانس زنده ماندن برای بیماران مبتلا به این بیماری به طور میانگین 81 درصد است.
آفت دهان از نشانه های این بیماری به شمار می آید؟
آفت ها زخم سطحی خوش خیم در بافت نرم داخل دهان و لب هستند. بیشتر افراد با مشاهده آفت افراد دچار ترس و نگرانی میشوند. آفت تنها در صورتی خطرناک است که بیش از سه هفته درمان نشود و برای مدتهای طولانی تکرار شود.
آیا ویتامین A در پیشگیری از ابتلا به آن موثر است؟
بله. ویتامین A به عنوان یک پیش گیری کننده موثر از سرطان به شمار میرود. تخم مرغ، کلم، اسفناج، شیر غنی شده و … سرشار از ویتامین A هستند.
آیا ایمپلنت باعث ابتلا به این سرطان می شود؟
بیشتر افرادی که ایمپلنت انجام میدهند نگران ابتلا به کارسینومای دهانی هستند. در حالی که مطالعات انجام شده نشان میدهد هیچ رابطهای بین کاشت ایمپلنت و ابتلا به این بیماری وجود ندارد.
منبع:شرکت نخ دندان مینا